Siedemdziesiąt siedem lat temu, 1 września 1941 roku, w czasie pracy karnej kompanii na terenie żwirowni koło „Theatergebäude” uciekł jeden z jej więźniów. Był nim Jan Nowaczek (nr 8488). W dniu kiedy zbiegł z obozu, pilnujący więźniów wartownik zapytał, czy któryś z nich potrafi naprawić mu zepsuty rower. Zgłosił się Nowaczek, którego esesman zamknął w swoim [...]
Pięć lat temu, 30 sierpnia 2013 roku, zmarł Władysław Foltyn, mieszkający w Oświęcimiu w pobliżu Muzeum Auschwitz-Birkenau. Był niezwykłym świadkiem historii, do której często wracał w swoich wspomnieniach z lat drugiej wojny światowej. Władysław Foltyn urodził się 23 listopada 1923 roku w Dworach koło Oświęcimia. Jego rodzina podczas okupacji niemieckiej była zaangażowana w akcję niesienia [...]
Szef MSZ Niemiec Heiko Maas i minister spraw zagranicznych Polski Jacek Czaputowicz spotkali się 20 sierpnia 2018 roku w Centrum świętego Maksymiliana w Harmężach koło Oświęcimia. Niemiecki polityk odwiedził też Muzeum Auschwitz i Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu. Centrum św. Maksymiliana jest nie tylko ośrodkiem pamięci i modlitwy, kecz także wotum wdzięczności za życie, [...]
Kolejarze polscy, którzy zginęli w KL Auschwitz, niosąc pomoc więźniom tego obozu, dotychczas nigdzie nie zostali upamiętnieni, ani nie powstało na ich temat żadne opracowanie. Uważam, że dobrym miejscem na zachowanie pamięci o nich byłaby jedna ze ścian nowego dworca kolejowego, który w najbliższym czasie ma powstać w Oświęcimiu. Podobnego zdania jest Marek Księżarczyk, oświęcimski [...]
W okresie pierwszej wojny światowej Austriacy w dzielnicy Oświęcimia na Zasolu wybudowali w latach 1916–1917 baraki dla emigrantów zarobkowych z Galicji, którzy z Oświęcimia wyruszali w świat za chlebem. Wojsko Polskie przejęło te budynki w 1919 roku. Nieprawdziwy jest natomiast mit, że kiedyś były to koszary austriackie, o czym pisze np. Józef Garliński w książce [...]
Antoni Kocjan, uczestnik wojny z bolszewikami w 1920 roku, był konstruktorem szybowcowym w okresie międzywojennym, więźniem KL Auschwitz, przywiezionym do obozu wraz z rotmistrzem Witoldem Pileckim i oficerem wywiadu Armii Krajowej. Na szczególne uznanie zasłużył sobie, po zwolnieniu go z KL Auschwitz w maju 1941 roku, kierując akcją rozszyfrowania tajnych broni niemieckich „V”. 74 lata [...]
W połowie lipca 2018 roku wojewoda małopolski wydał zarządzenie, które zmieniło w Oświęcimiu nazwę ulicy Ignacego Fika na Tomasza Arciszewskiego. Obligowała go do tego ustawa o zakazie propagowania komunizmu. Wojewoda odwołał się do opinii IPN, który jednoznacznie wskazał, że dotychczasowy patron był działaczem komunistycznym. W ocenie IPN, nie ma wątpliwości, że Ignacy Fik jest symbolem stalinizmu. Zdaniem obecnych [...]
Jednym z symboli zagłady Polaków w KL Auschwitz, których deportowano do tego obozu w latach 1940-1945 około 150 tysięcy, jest pierwszy transport polskich więźniów politycznych. Transport ten, przywieziony z tarnowskiego więzienia w dniu 14 czerwca 1940 roku, liczył 728 więźniów. Od czterech lat, decyzją Sejmu RP – 14 czerwca – obchodzony jest jako Narodowy Dzień [...]
Stąd do drutów byłego obozu Auschwitz jest tylko 200 metrów, a do bramy z napisem „Arbeit macht frei” 400. Pusty od ćwierć wieku drewniany budynek zabytkowej kantyny SS obecnie przejęła od skarbu państwa Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau z siedzibą w Brzeszczach. Mordowali bez skrupułów, a potem szli się bawić. Było to ulubione miejsce spotkań [...]
Barbara Puc (z d. Perończyk) urodziła się 17 maja 1944 roku w KL Auschwitz II-Birkenau, gdzie otrzymała numer obozowy 79496. Jej rodzice zostali aresztowani w Chrzanowie w listopadzie 1943 roku, kiedy w fabryce lokomotyw, gdzie pracował jej ojciec, odkryto sabotaż. Aresztowanych rodziców wkrótce, poprzez więzienie śledcze w Mysłowicach, jako więźniów policyjnych przywieziono do bloku nr [...]
Blok nr 11 na terenie byłego obozu macierzystego KL Auschwitz w Oświęcimiu zwany jest Blokiem Śmierci. Na jego dziedzińcu znajduje się Ściana Straceń, pod którą rozstrzelano co najmniej kilka tysięcy więźniów, głównie Polaków, jak również ginęli tutaj m.in. jeńcy sowieccy, Żydzi i sporadycznie Niemcy, przeciwnicy nazizmu. Zainteresowanych tematem odsyłam do opracowania prof. Alfreda Koniecznego, który [...]
Rumuńska policja wszczęła dochodzenie w sprawie antysemickich napisów na domu rodzinnym nieżyjącego już amerykańskiego pisarza żydowskiego pochodzenia i laureata Pokojowej Nagrody Nobla Elie Wiesela w mieście Syhot na północnym zachodzie Rumunii. Jaskraworóżowe graffiti, głoszące m.in., że Wiesel „jest w piekle z Hitlerem”, pojawiło się na ścianach niewielkiego domu w nocy z piątku na sobotę. Dom [...]
Instytucja króla cygańskiego znana była w Polsce od XVII wieku. Ostatnim koronowanym królem Cyganów był Janusz Kwiek. Jego uroczysta koronacja odbyła się w Warszawie na stadionie Wojska Polskiego dwa lata przed wybuchem drugiej wojny światowej. Były więzień KL Auschwitz, Józef Ścisło (nr 122845), w swoich obozowych wspomnieniach napisał, że na kwarantannie wyjściowej w bloku nr [...]
Obecnie dużo pisze się i mówi o obchodach 74. rocznicy likwidacji obozu cygańskiego w KL Auschwitz II–Birkenau w dniu 2 sierpnia 1944 r. Łącznie w Birkenau zginęło około dwadzieścia tysięcy Romów, w tym wiele dzieci, wśród których było 378 noworodków. Z okazji tej tragicznej rocznicy dziesięć lat temu ukazała się na rynku księgarskim okolicznościowa publikacja, [...]
Rotmistrz Pilecki został zabity strzałem w tył głowy w więzieniu na Mokotowie 25 maja 1948 r. Ciała rodzinie nie wydano i pochowano go w bezimiennej mogile pod płotem Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie. Cztery lata wcześniej przez sześćdziesiąt trzy dni Rotmistrz Witold Pilecki bohatersko walczył w Powstaniu Warszawskim. W Instytucie Pamięci Narodowej w Warszawie są przechowywane [...]
Mimo licznych protestów, w tym również moich, odnośnie dewastacji oryginalnych wnętrz dwóch sal na parterze w bloku nr 11, w których Polacy z rejencji katowickiej jak więźniowie policyjni oczekiwali na rozstrzelanie – Muzeum Auschwitz za wszelką cenę chce utrzymać pogląd, że w tych salach nie było żadnych prycz i wniesiono je dopiero po wojnie jako [...]
Powieść Romana Bratnego „Kolumbowie. Rocznik 20″ powstała w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Jej bohater Staszek Skiernik został „ulepiony” w niej przez autora z dwóch postaci: zmarłego w kwietniu tego roku Stanisława Likiernika i nieżyjącego już od wielu lat Krzysztofa Sobieszczańskiego, który nosił pseudonim „Kolumb” i był więźniem KL Auschwitz. Niezwykłe losy Sobieszczańskiego przedstawia wydana obecnie [...]
Można przypuszczać, że zginął jako więzień policyjny w połowie sierpnia 1944 r., bowiem w Bloku Śmierci (blok nr 11) na drzwiach celi nr 24 wykonał rysunek krzyża z napisem: „14.8.44 Kuboszek „Kuba“ Władysław“. Ten napis i rysunek krzyża odkryłem w połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Po zlikwidowaniu w połowie maja 2018 r. wystawy o więźniach [...]
Wystarczyło odnowić oraz otworzyć starą wystawę, m.in. o Ojcu Maksymilianie Marii Kolbe, Rotmistrzu Pileckim i obozowym ruchu oporu – na piętrze bloku nr 11, która obecnie zamknięta jest na kłódkę z łańcuchem i niedostępna dla odwiedzających, o czym już pisałem na moim blogu. Nie trzeba było niszczyć ekspozycji na parterze tego bloku o więźniach policyjnych, [...]
Jednym z symboli zagłady Polaków w KL Auschwitz jest pierwszy transport polskich więźniów politycznych. 14 czerwca 1940 r. z więzienia w Tarnowie przywieziono tam 728 więźniów. Decyzją Sejmu RP 14 czerwca obchodzony jest jako Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych. Wśród więźniów pierwszego transportu byli m.in. żołnierze Września, członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych, gimnazjaliści i [...]
Dwie minuty i wyrok W pierwszych miesiącach 1943 r. pomieszczenia na parterze bloku nr 11 przeznaczono dla tzw. więźniów policyjnych (Polizeihäftlinge), których już od 1942 r. przywożono do KL Auschwitz na stracenie. Pochodzili oni z rejencji katowickiej i opolskiej. Więźniami policyjnymi byli prawie wyłącznie Polacy, których podejrzewano o działalność w podziemiu niepodległościowym. Pozostawali oni do dyspozycji [...]
Ponad sześć lat temu, 28 grudnia 2011 roku, w wieku 84 lat, zmarła Irena Sekulska. Znana rzeźbiarka z Oświęcimia, która urodziła się 2 grudnia 1927 roku we Włodzimierzu Wołyńskim. Jej ojciec Ferdynand Sekulski, zawodowy podoficer WP, był dowódcą placówki Armii Krajowej w Kętach, gdzie został aresztowany na początku września 1944 roku, skazany jako więzień policyjny [...]
Ponad siedemdziesiąt trzy lata temu – 5 stycznia 1945 r. – w bloku nr 11 odbyło się ostatnie posiedzenie “sądu doraźnego” pod przewodnictwem szefa gestapo katowickiego dr. Johannesa Thümmlera, który skazał wtedy na śmierć około stu więźniów policyjnych (mężczyźni i kobiety). Jedną z jego ostatnich ofiar był Antoni Szlachcic, mieszkaniec Ziemi Oświęcimskiej. Zginął w dniu [...]
W KL Auschwitz byli więzieni i ginęli żołnierze Legionów, którzy walczyli pod dowództwem Józefa Piłsudskiego na frontach pierwszej wojny światowej. Samych tylko oficerów więziono w tym obozie około trzydziestu, z czego większość z nich pobytu w KL Auschwitz nie przeżyła. Podoficerów i żołnierzy z rodowodem legionowym za drutami tego obozu przebywało znacznie więcej. Zobacz: Stefan [...]
Zobacz: Siatka „Augusta” – jeszcze o więźniach policyjnych w bloku nr 11 Muzeum Auschwitz zlikwidowało wystawę o więźniach policyjnych (Polizeihäftlinge) w maju 2018 roku. Zapewne sytuacja ta może być bolesna dla córki Jana Cupiała, która mieszka w Chrzanowie. W dniu 31 października 1944 roku niemiecki „sąd” pod przewodnictwem szefa gestapo katowickiego, Johannesa Thümmlera, skazał na terenie [...]
O dramatycznych zdarzeniach, związanych z działalnością obozowej konspiracji, przypominała przez wiele lat odwiedzającym Muzeum Auschwitz-Birkenau wystawa na piętrze w bloku nr 11, zatytułowana „Obozowy i przyobozowy Ruch Oporu”, gdzie między innymi pokazane były zdjęcia więźniów KL Auschwitz, najbardziej zasłużonych dla obozowej konspiracji. Obecnie wystawa ta jest nieczynna, ponieważ zastąpiono ją nową wystawą na temat obozowego [...]
W tym roku minęła 75. rocznica ucieczki Rotmistrza Pileckiego z KL Auschwitz. Dla uczczenia i przypomnienia tej brawurowej ucieczki dwaj młodzi leśnicy z Warszawy przejechali jej szlakiem na rowerach z Oświęcimia do Nowego Wiśnicza. Zobacz film: Rajd rowerowy szlakiem ucieczki Pileckiego – w 75. rocznicę „Musimy działać i działamy na rzecz upowszechniania wiedzy o pełnej [...]
Minęła siedemdziesiąta trzecia rocznica wyzwolenia KL Mauthausen przez wojska amerykańskie w dniu 5 maja 1945 r. Ten niemiecki nazistowski obóz, położony koło Linzu w górnej Austrii, posiadał kilkadziesiąt podobozów, w których łącznie z obozem macierzystym więziono podczas drugiej wojny światowej około dwieście tysięcy osób, w tym około pięćdziesiąt tysięcy Polaków, przebywających głównie w Gusen, największej [...]
W bloku nr 11 na parterze w dwóch salach, do których wejście obecnie uniemożliwia krata z łańcuchem i kłódką, znajduje się wystawa o więźniach policyjnych. Byli nimi Polacy, zamieszkali w rejencji katowickiej, których historia jest szczególnie tragiczna. Z kolei na piętrze tego bloku krata z kłódką i łańcuchem nie pozwala odwiedzić wystawę, rozmieszczoną w czterech [...]
Rotmistrz Witold Pilecki – dobrowolny więzień i twórca konspiracji wojskowej w KL Auschwitz, uciekinier z tego obozu i uczestnik Powstania Warszawskiego, po wojnie oficer II Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa we Włoszech, stracony w więzieniu na Mokotowie 25 maja 1948 roku. Józef Cyrankiewicz – również więzień obozu oświęcimskiego, kiedy został dokonany mord sądowy na Pileckim [...]
Historia olkuszanina Antoniego Kocjana (1902-1944), wybitnego konstruktora lotniczego, człowieka kierującego rozpracowaniem tajnej broni Hitlera – V1 i V2. Zobacz: film dokumentalny „Kocjan. Życie pod wiatr” Premiera filmu miała miejsce 12 listopada 2017 r. w sali kinowej Miejskiego Ośrodka Kultury w Olkuszu. Produkcja: Światowy Związek Żołnierzy AK w Olkuszu, Miejski Ośrodek Kultury w Olkuszu Reżyseria: Konrad [...]
Bronisław Goliński wraz z grupą więźniów został skazany 31 października 1944 roku przez „sąd doraźny” na karę śmierci. W dniu następnym, 1 listopada, skazańców stracono w jednym z krematoriów Brzezinki. Przed śmiercią zdołał wykonać na belce stropowej w sali na parterze w bloku nr 11 napis: „Idzie w ślad Ojca – Goliński Bronisław, rodem 1.7.1925 [...]
Historia polskiej konspiracji wojskowej w KL Auschwitz Rotmistrz Witold Pilecki, żołnierz 1920 i 1939 roku, dobrowolny więzień KL Auschwitz i twórca konspiracji wojskowej w oświęcimskim obozie, o którego dokonaniach od 1993 roku w Muzeum Auschwitz informowała wystawa na piętrze bloku nr 11, zatytułowana „Obozowy i przyobozowy Ruch Oporu”. Jestem współtwórcą tej ekspozycji, która od kilku [...]
W jednej z dwóch sal na parterze bloku nr 11 zachował się na belce stropowej napis: „Kokot Władysław proszę powiadomić moją żonę Helenę o moim straceniu Za Wolność, Ludy giną /9a/ Petrowitz Adolf Hitler. str. 247”. Tego napisu ani grypsów tam eksponowanych, odwiedzający Muzeum Auschwitz nie mogą zobaczyć, bo dostęp do tych dwóch sal uniemożliwia obecnie [...]
Hołd wychowawcom różnych narodowości, poległym i zamordowanym podczas II wojny, został złożony przez polskich nauczycieli i uczniów. Przeszli oni w marszu milczenia po byłym niemieckim obozie Auschwitz w rocznicę śmierci polskiego nauczyciela Mariana Batki, który zmarł w celi głodowej 27 kwietnia 1941 r. Nauczyciele z całej Polski złożyli wieńce przed Ścianą Śmierci, w celi [...]
Życiorysy więźniów policyjnych z bloku nr 11 są wstrząsające. Muzeum Auschwitz planuje likwidację wystawy na ich temat, która znajduje się w dwóch salach na parterze w Bloku Śmierci. Obecnie będzie tam eksponowana wystawa o Rotmistrzu Pileckim i obozowym ruchu oporu. Osobiście przeciwko temu pomysłowi stanowczo protestuję i wyrażam swój sprzeciw. Zobacz: historyk protestuje przeciwko nowej [...]
Przed kilku laty grupa uczniów jednej z oświęcimskich szkół przygotowała film, zatytułowany „Białe gwiazdy nad Oświęcimiem”, przedstawiający naloty lotnictwa amerykańskiego na niemieckie zakłady chemiczne w Oświęcimiu w 1944 roku. Bombardowaniami tymi nie można było jednak zniszczyć komór gazowych czterech wielkich krematoriów w KL Auschwitz, chociaż o to zwracał się do Brytyjczyków polski rząd Mikołajczyka na [...]
Więźniowie policyjni w bloku nr 11 (PDF) W dniu 1 czerwca 1942 r. nadprezydent i gauleiter Górnego Śląska, Fritz Bracht, przesłał m.in. prezydentom rejencji w Katowicach i Opolu rozporządzenie o utworzeniu sądów specjalnych na włączonych obszarach wschodnich Prowincji Górnośląskiej. Sąd doraźny miał karać za ciężkie wykroczenia przeciwko Niemcom oraz inne czyny karalne, zagrażające w poważnym [...]
Ostatnio otrzymałem e-mail od pani Aleksandry Wójcik z Fundacji Instytut Łukasiewicza w Krakowie. Z fragmentami tego listu chciałem się podzielić z Czytelnikami mojego bloga: „(..) kontaktuję się w związku z przygotowywaną przez naszą Fundację publikacją – „Sportowcy dla Niepodległej” z okazji stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę. Książka powstaje we współpracy z Ministerstwem Sportu i Turystyki, [...]
Historia opisana w niedawno wydanej książce Ireneusza Wawrzaszka „Romeo i Julia z KL Auschwitz” wydaje się nieprawdopodobna. Był rok 1939. On miał niecałe 16 lat i był uczniem szkoły marynarskiej w Pińsku na Polesiu. Ona przebywała w tym czasie w odległej Belgii. Rozpoczęła się wojna, która doprowadziła do ich poznania się w niesamowitej, koszmarnej scenerii [...]
Marzec 1968 r. to ważny moment w historii Polski po II wojnie światowej. W moją pamięć mocno wryły się wiece, strajki i manifestacje studenckie, w których uczestniczyłem. „Wydarzenia marcowe” uformowały w Polsce „pokolenie 68”. Wielu młodych ludzi z tego pokolenia w latach siedemdziesiątych działało w opozycji antykomunistycznej, a po Sierpniu 1980 r. można ich [...]
Jan Ruff był polskim Żydem, który urodził się w Warszawie 29 czerwca 1895 roku. Po wybuchu pierwszej wojny światowej wstąpił do Legionów, gdzie ukończył kurs podoficerski. Brał udział w bitwach pod Krzywopłotami, Łowczówkiem i Konarami, odnosząc w ostatniej z nich ciężką ranę w brzuch. W latach 1919-1920 był uczestnikiem wojny z Ukraińcami i bolszewikami. Należał [...]
Zobacz: Ocaliła od Holocaustu niemal 2500 żydowskich dzieci Zofia Czerwińska urodziła się 9 maja 1913 roku w Warszawie. Była córką lekarza Aleksandra Kosińskiego oraz krewną lekarza okulisty Mariana Zacherta. Tego ostatniego rozstrzelano 7 sierpnia 1944 roku wraz z żoną Marią Babicką-Zachert w ogrodzie ich domu w Warszawie. Obydwoje wcześniej byli zaangażowani w pomoc Żydom. Czerwińska [...]
Zobacz: Skandaliczne słowa Jana Tomasza Grossa Obrzydliwe! Gross dla niemieckiej gazety: „Polacy dręczyli Żydów” W 2007 roku ukazało się wznowienie książki Jana Tomasza Grossa „Upiorna dekada”, w której można przeczytać, że jest to wydanie nowe, poprawione i rozszerzone. Mimo tych poprawek, na stronie 43 w tej publikacji nadal znajduje się niezmieniony tekst, stanowiący treść przypisu [...]
Podczas uroczystości związanych z 73. rocznicą wyzwolenia KL Auschwitz, spotkałem na terenie Muzeum Auschwitz-Birkenau niezwykłego świadka historii, który dzisiaj ma 98 lat. Był nim były więzień tego obozu Kazimierz Tafil, który mieszka we wsi Pruszyn-Pieńki, położonej osiem kilometrów od Siedlec. Przed swoim domem wybudował kaplicę zaprojektowaną jako pomnik pamięci z napisem: „Projektant i Wykonawca Kazimierz [...]
Otrzymałem interesujący list od Czytelnika mojego bloga, który z niewielkimi skrótami prawie w całości poniżej publikuje: „Nazywam się Michał Jankowski. Piszę do Pana, ponieważ znalazłem na Pańskim blogu informacje o moim pradziadku i dziadku, więźniach KL Auschwitz. We wpisie „Jerzy Laudański opowiada…” wspomina Pan o Antonim Jankowskim (nr 63782) moim pradziadku oraz moim dziadku Henryku Jankowskim [...]
Zobacz: Rotmistrz Witold Pilecki – z „ziemi włoskiej do polskiej” W ramach serii POLSCY SUPERBOHATEROWIE ukazała się książka Małgorzaty Strękowskiej-Zaremby „Rotmistrz Witold Pilecki”. Z tej książki dla starszych dzieci można dowiedzieć się, że jej bohater urodził się w 1901 roku na północy Imperium Rosyjskiego w Karelii. Polska była wtedy pod zaborami i nie było jej [...]
Wspomnienia Józefa Seweryna interesująco spisał Stanisław Lewandowski. Początkowo miały one być zatytułowane „Main Jidisze Mame”, ponieważ jest to wstrząsająca opowieść więźnia KL Auschwitz, który był synem polskiej Żydówki. Omawiana książka, która obecnie ukazała się, jest zatytułowana „Usługiwałem esesmanom w Auschwitz”. Ujawnia ona szereg nowych, nieraz bardzo szczegółowych a nawet szokujących faktów, które dotąd mało znane [...]
Rokrocznie Muzeum Auschwitz-Birkenau odwiedza Felicjan Świerczyna, mieszkający w Mysłowicach. Jego ojciec Bernard Świerczyna był jednym z pięciu członków obozowej konspiracji, którzy w ciągu kilkutygodniowego śledztwa nikogo nie zdradzili i swoimi zeznaniami nie przyczynili się do dalszych aresztowań, powieszono w KL Auschwitz po apelu wieczornym 30 grudnia 1944 r. na placu przed kuchnią obozową. Przed śmiercią [...]
W dniu 29 grudnia 1942 roku, siedemdziesiąt pięć lat temu, z KL Auschwitz uciekło czterech więźniów: Niemiec Otto Küsel (nr 2) oraz Polacy – Jan Komski (nr 564), w obozie przebywał jako Baraś, a także Bolesław Kuczbara (nr 4308) i Mieczysław Januszewski (nr 711). Ucieczka ta została zorganizowana przy pomocy Heleny Stupki z Oświęcimia i [...]
W dniu 15 grudnia 2017 roku zmarł w Gdańsku Kazimierz Piechowski, miał 98 lat. O Jego bohaterskiej przeszłości pisałem wielokrotnie m.in. na moim blogu. Cześć Jego Pamięci! Czytaj: Adam Cyra, Uciekinier, „Panorama” 25.01.1987 r. Tomasz Łączek, Kazimierz Piechowski – uciekinier z niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. Szkice portretowe, „Świętokrzyskie Studia Archiwalno-Historyczne” 2016, tom V. Non omnis moriar! Film Marka [...]
Film: Raport Witolda Pileckiego z 1945 roku Wypowiedzi w powyższym filmie, szczególnie dotyczące byłego więźnia KL Auschwitz, Józefa Cyrankiewicza, są kontrowersyjne, a czasami zupełnie niezgodne z prawdą. Dlatego w PDF-ie upubliczniam mój tekst, zatytułowany „Józef Cyrankiewicz w KL Auschwitz” i zobacz także „Cyrankiewicz nie zabił Pileckiego” „Nagonka na Cyrankiewicza” oraz polecam wystawę i lekcję internetową [...]
„Zawada pod Zamościem. 5 grudnia 1942 r. o trzeciej nad ranem Niemcy otoczyli wioskę. Trzask wyłamywanych drzwi i ujadanie psów, wrzask gestapowców. W kilka minut wszyscy musieli opuścić domy. Zebrano nas na placu przy kościele w Wielączy (nasz dom był bliżej kościoła), skąd podwodami (wozami konnymi) zawieziono nas do Zamościa. W obozie przejściowym, przeznaczonym dla tysiąca osób, było nas kilkanaście tysięcy. Nędzne, drewniane baraki bez podłóg, [...]
Przy wejściu do kościoła salezjańskiego pw. Miłosierdzia Bożego w Oświęcimiu na Zasolu jest umieszczona tablica z nazwiskami czterdziestu więźniów rozstrzelanych w dniu 22 listopada 1940 r. Była to pierwsza egzekucja na terenie KL Auschwitz. Dokonano jej siedemdziesiąt siedem lat temu na czterdziestu Polakach w odwet za rzekome akty gwałtu i napady na funkcjonariuszy policji w [...]
Zobacz: Protokół spod szubienicy Stołek, na którym stał były komendant KL Auschwitz Rudolf Hoess, oczekując na wykonywanie na nim wyroku śmierci przez powieszenie, pozyskał do swoich zbiorów znany pasjonat oraz kolekcjoner pamiątek z dziejów Oświęcimia Mirosław Ganobis. Otrzymal go od rodziny byłego więźnia i tak na ten temat wypowiedział się: „To były więzień, który po [...]
Cztery lata temu w 2013 roku ukazał się pięćdziesiąty ósmy i ostatni numer „Biuletynu Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem”, który nawiązywał do trzydziestej rocznicy działalności tej organizacji w latach 1983-2013. Marek Księżarczyk, długoletni oświęcimski prezes Oddziału Miejskiego Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem – Pamięć o Auschwitz-Birkenau, wspomina: „Organizacja w której działam, istnieje już trzydzieści cztery lata. Warto [...]
Na plakatach zapowiadających niedzielny X Bieg Rotmistrza Pileckiego w Warszawie 10 września 2017 roku obok kotwicy Polski Walczącej „Gazeta Wyborcza” zwraca uwagę na wizerunek napisu „Arbeit macht frei” znad bramy dawnego niemieckiego obozu Auschwitz. Jej zdaniem nie powinien być na nich umieszczony. Zobacz film: X Bieg Rotmistrza Pileckiego na Żoliborzu „Na pierwszy rzut oka – pisze [...]
W dniu 15 września 2017 roku w siedzibie Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Olkuszu odbędzie się sesja naukowa, zatytułowana „Podziemie niepodległościowe na Ziemi Olkuskiej 1939-1945”. Tegoroczna sesja naukowa organizowana jest w 100. rocznicę urodzin kpt. Gerarda Woźnicy „Hardego”, który był najsłynniejszym partyzantem olkuskim. Jego oddział AK działał głównie w lasach Gór Bydlińskich, Załęża, Domaniewic i [...]
Renesansowy zamek Hartheim, znajdujący się na terenie Austrii, służył w latach 1940-1944 jako ośrodek zagłady osób niepełnosprawnych i chorych umysłowo z terenu Trzeciej Rzeszy oraz więźniów z obozów koncentracyjnych z Dachau i Mauthausen, wśród nich było wielu Polaków. Wcześniej mieścił się tutaj zakład opiekuńczy, w którym pracowały pielęgniarki ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia, otwarty z okazji pięćdziesiątej [...]
Odszedł Zygmunt Sobolewski, jeden z czterech ostatnich żyjących byłych więźniów pierwszego transportu Polaków do KL Auschwitz. Miał dziewięćdziesiąt cztery lata. Zygmunt Sobolewski (po wojnie Sigmund Sherwood) urodził się 11 maja 1923 roku w Toruniu. Przed drugą wojną światową był uczniem korpusu kadetów polskiej marynarki wojennej. Jego ojciec był kapitanem Wojska Polskiego, w zamian za którego [...]
Minęła 75. rocznica likwidacji żydowskiego getta w Skale. Świadkiem tych tragicznych wydarzeń był mój ojciec Józef Cyra, mieszkający wtedy w pobliskich Przybysławicach koło Minogi. Jego wspomnienia na temat Holocaustu skalskich Żydów są przytoczone w tym tekście. Powiat olkuski w okresie międzywojennym Przed wybuchem drugiej wojny światowej powiat olkuski posiadał 2 gminy miejskie (Olkusz i Wolbrom) [...]
Do KL Auschwitz w różnych transportach deportowano ponad 1500 oficerów Wojska Polskiego. Ponad 900 z nich zginęło w tym obozie lub po wywiezieniu ich do innych niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych. Pod Ścianą Straceń na dziedzińcu bloku nr 11 stracono ich około 160. Warto zaznaczyć, że w transportach z powstańczej Warszawy przywieziono do KL Auschwitz 41 [...]
Po wybuchu Powstania Warszawskiego poprzez obóz przejściowy w Pruszkowie do Auschwitz w sierpniu i wrześniu 1944 roku deportowano blisko 13 tysięcy mieszkańców Warszawy: mężczyzn, kobiet i dzieci. W KL Auschwitz II-Birkenau wysiadali na rampie kolejowej, a po rejestracji kierowani byli do baraków więźniarskich. Pochodzili z różnych środowisk społecznych i mieli różne zawody: lekarze, urzędnicy, artyści, naukowcy [...]
Zobacz: Nie było „polskich obozów śmierci” Otrzymałem interesujący list od Czytelnika mojego bloga, który z niewielkimi skrótami prawie w całości poniżej publikuje: „Nazywam się Michał Jankowski. Piszę do Pana, ponieważ znalazłem na Pańskim blogu informacje o moim pradziadku i dziadku, więźniach KL Auschwitz. We wpisie „Jerzy Laudański opowiada…” wspomina Pan o Antonim Jankowskim (63782) moim pradziadku [...]
Warto przypomnieć postać Ludwika Piusa Bartosika, polskiego kapłana z zakonu franciszkanów w Niepokalanowie, który był zastępcą św. Maksymiliana, redaktorem „Rycerza Niepokalanej” i jest błogosławionym Kościoła katolickiego. Ludwik Bartosik urodził się 21 sierpnia 1909 roku we wsi Kokanin koło Kalisza. Mając siedemnaście, jako absolwent gimnazjum kaliskiego wstąpił do franciszkańskiego Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych, otrzymał imiona zakonne Pius [...]
Aleksandra Garbuzova zmarła w Mołdawii 24 maja 2017 roku. Tam w Bielcach wyszła za mąż i założyła własną rodzinę. W 1963 roku urodziła córkę Galinę. Doczekała się także dwóch wnuków, dwóch prawnuków i jednej prawnuczki. Jeden z jej wnuków, Andrzej Dmitrenko, którego ojciec jest mołdawskim Polakiem, posiada „Kartę Polaka” i studiował kilka lat temu we Wrocławiu. [...]
W 2011 roku – sześć lat temu – ukazała się książka Igora Bartosika i Adama Wilmy „Ja z krematorium Auschwitz”, przetłumaczona w następnych latach na angielski, włoski, hiszpański i francuski. Zasadniczy zapis rozmów z Henrykiem Mandelbaumem, jednym z ostatnich świadków Holocaustu, został opracowany przez Autorów tej publikacji w latach 2003-2004. Obecnie Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu przygotowało jej wydanie [...]
Ukazała się kolejna książka Jerzego Klistały z dziedziny biografistyki, zatytułowana „Intelligenzaktion”. Stanowi ją słownik biograficzny, zawierający około 1500 życiorysów przedstawicieli polskiej inteligencji, aresztowanych wiosną 1940 roku głównie na Górnym Śląsku, w Zagłębiu Dąbrowskim i na Zaolziu (tereny te podczas okupacji zostały włączone do III Rzeszy), a następnie osadzonych w niemieckich obozach koncentracyjnych i więzieniach, z których większość [...]
„Twarzą w Twarz. Sztuka w Auschwitz” to tytuł wystawy w Kamienicy Szołayskich, oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie, przygotowanej ze zbiorów Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, której otwarcie nastąpiło 6 lipca 2017 roku. Sztuka stworzona w obozowej koszmarnej rzeczywistości Auschwitz jest wprost nieprawdopodobna. Na ekspozycji można zobaczyć blisko 200 oryginalnych prac wykonanych przez więźniów, w przeważającej [...]
Kiedy siedemdziesiąt lat temu, 14 czerwca 1947 roku, powstało Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, zostali jego pracownikami. Wcześniej byli więźniami niemieckich obozów koncentracyjnych. Mira – ładna, szczupła dziewczyna, córka polskich emigrantów, urodzona we Francji. Przyjechała jako dziewiętnastolatka na wakacje do Polski w 1939 roku. Przebywała u wujostwa w Warszawie. Wybuch wojny nie pozwolił jej wrócić do Francji. [...]
W dniu 4 lipca 2017 roku rozpoczęła się w Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu dwudniowa Międzynarodowa Konferencja Edukacyjna „Świadomość – Odpowiedzialność – Przyszłość”. W jej panelu inauguracyjnym m.in. uczestniczył były więzień niemieckich nazistowskich obozów prof. dr. inż. Zbigniew Kączkowski (w obozach był więziony pod nazwiskiem Kaczanowski), który mieszka w Warszawie i dzisiaj ma już 96 lat. Jego wspomnienia wywarły [...]
Władysław Siwek należał do malarzy obdarzonych wręcz fenomenalną pamięcią fotograficzną. Pozostawił po sobie niezwykły reportaż z pobytu w KL Auschwitz. Po wojnie, kiedy tworzone było Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, uczestniczył w urządzaniu wystawy stałej w poobozowych obiektach. Malował wówczas obrazy o tematyce obozowej. Powstało ich kilkadziesiąt. W latach 1951 – 1953 był zatrudniony w [...]
W 75. rocznicę słynnej ucieczki z KL Auschwitz odbyło się w dniu 20 czerwca 2017 roku spotkanie z jej uczestnikiem w Centrum Kultury i Sztuki w Tczewie, zatytułowane „Wolność jest moim domem. Spotkanie z Kazimierzem Piechowskim”. Zapraszam do obejrzenia relacji z tego spotkania. Najsłynniejszy uciekinier z KL Auschwitz, który mieszka w Gdańsku i w tym roku ukończy 98 [...]
Film dokumentalny: Opowiada więzień KL Auschwitz, Żyd olkuski Henryk Mandelbaum, Siedemdziesiąt pięć lat temu, w dniach 13 i 15 czerwca 1942 r., deportowano ostatecznie Żydów z getta olkuskiego w dwóch transportach kolejowych, które pojechały w kierunku Bukowna. Wywieziono wówczas około trzech tysięcy Żydów (mężczyźni, kobiety i dzieci), wśród których byli również liczni Żydzi z Chorzowa, [...]
Dzieliła ich różnica wieku, ale łączyła ta sama wspólna pasja i obydwaj zadali sobie wiele trudu oraz wysiłku na rzecz zachowania pamięci o tragicznych wydarzeniach KL Auschwitz. Pasjonat z Oświęcimia Jednym z nich jest Marek Księżarczyk, rodowity oświęcimianin, prezes Oddziału Miejskiego Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem w Oświęcimiu. Jego dziadek był więźniem KL Auschwitz, który wprawdzie [...]
Rotmistrz Pilecki byl twórcą konspiracji wojskowej w KL Auschwitz. Powojenny raport Witolda Pileckiego z 1945 roku, zamieszczony w książce mojego autorstwa „Ochotnik do Auschwitz. Witold Pilecki 1901-1948”, ukazał się szesnaście lat temu wraz z jego częściowym rozszyfrowaniem. Podczas przygotowywania tego raportu do druku, naniesiono w nim niezbędne poprawki stylistyczne i interpunkcyjne. Ponadto wiele informacji znajdujących się w [...]
W dniu 13 maja 2017 roku na warszawskim Żoliborzu odsłonięto pomnik rotmistrza Witolda Pileckiego. Monument wzniesiono na skwerze przy Alei Wojska Polskiego u zbiegu z ulicą Bitwy pod Rokitną. Pomnik został odsłonięty w 116. rocznicę urodzin Witolda Pileckiego, oficera Armii Krajowej, więźnia i organizatora wojskowego ruchu oporu w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau. Czytaj więcej: Warszawa ma pomnik [...]
Podobóz KL Auschwitz-Harmense został założony 76 lat temu w budynku, w którym dzisiaj mieści się Szkoła Podstawowa im. Św. Maksymiliana Marii Kolbego. Przed wojną była to willa należąca do Gustawa Zwillinga, właściciela folwarku w Harmężach. Powstanie podobozu Harmense poprzedziło wysiedlenie mieszkańców tej miejscowości wiosną 1941 roku, a na jej terenach władze obozowe postanowiły założyć farmę [...]
Akcja „Wisła” – 70. rocznica 28 marca 1947 r. w Jabłonkach na terenie Bieszczad zginął w zasadzce Ukraińskiej Powstańczej Armii gen. Karol Świerczewski. Pod wrażeniem tej śmierci następnego dnia, 29 marca 1947 r., Biuro Polityczne Polskiej Partii Robotniczej postanowiło „w ramach akcji represyjnej wobec ludności ukraińskiej [...] w szybkim tempie przesiedlić Ukraińców i rodziny mieszane [...]
Pani Zofia Zużałek z Niemodlina ukończyła 22 kwietnia 2017 roku dziewięćdziesiąt pięć lat. Urodziny Jubilatki były okazją do spotkania w licznym gronie rodziny i znajomych, które odbyło się w niemodlińskiej „Restauracji na Wyspie”. Sześć lat temu, w związku z 66. rocznicą wyzwolenia KL Auschwitz, prezydent Bronisław Komorowski odznaczył trzydzieści dwie osoby „za wybitne zasługi w [...]
Pięćdziesiąt lat temu - 16 kwietnia 1967 r. – na terenie byłego niemieckiego KL Auschwitz II-Birkenau został odsłonięty Międzynarodowy Pomnik Ofiar Faszyzmu. Uroczystość odsłonięcia monumentu zgromadziła przed pół wiekiem w Muzeum Auschwitz-Birkenau około 200 tysięcy osób. Wśród nich był ówczesny premier Polskiej Republiki Ludowej (PRL) i były więzień Auschwitz Józef Cyrankiewicz oraz sowiecki generał Wasylij [...]
Feliks Ducki był zakonnikiem z klasztoru kapucynów w Warszawie. Urodził się 10 maja 1888 roku w Warszawie. W wieku trzydziestu dwóch lat rozpoczął nowicjat w Nowym Mieście nad Pilicą, otrzymując imię zakonne Symforian. W 1921 roku złożył czasowe śluby zakonne i powrócił do stolicy. Cztery lata później złożył śluby wieczyste. W Warszawie pełnił m.in. funkcje socjusza, czyli [...]
„Jestem u siebie” te słowa miał wypowiedzieć wnuk komendanta KL Auschwitz, Reiner Höss, w Muzeum Auschwitz-Birkenau w 2009 roku, kiedy zwiedzał tę część Muzeum, obok której znajduje się willa, gdzie w czasie istnienia obozu mieszkał z rodziną Rudolf Höss. Jego wnuk rozpowiadał również, że chce w byłej willi komendanta stworzyć muzeum, dokumentujące spokojne życie rodziny [...]
Siedemdziesiąt cztery lata temu został odbity z rąk gestapo Jan Bytnar, jeden z trzech głównych bohaterów książki historycznej Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”. Jan Bytnar, zwany „Rudym”, urodził się 6 maja 1921 r. w Kolbuszowej. W czerwcu 1939 r. zdał maturę w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. Od marca 1941 r. działał w [...]
To szczególnie tragiczna historia trzech olkuskich Żydów, którzy przez cztery dni byli więzieni w KL Auschwitz, a następnie zostali straceni w Olkuszu. Byli nimi pochodzący z Olkusza: Glajtman (Glajtmann) Mordka Jakob, Macner Moschek (Moszek) Israel i Pinkus Chaim Israel. W lutym 1942 r., siedemdziesiąt pięć la temu, policja niemiecka zatrzymała trzech wspomnianych Żydów w pobliżu Olkusza, [...]
W ubiegłym roku w Sokółce koło Białegostoku zmarł 14 maja 2016 r. Wojciech Drewniak, długoletni więzień obozu obozu Auschwitz-Birkenau (nr 415), po wojnie kurier II Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa we Włoszech i więzień UB. Wojciech Drewniak urodził się 16 kwietnia 1922 r. w Wadowicach. Tam uczęszczał do tej samej szkoły powszechnej oraz gimnazjum co [...]
W dniu 3 lutego 2011 r. Sejm III RP uchwalił ustawę o ustanowieniu dnia 1 marca Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Zakończyły się obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Wystawa: Czas Niezłomnych W niedzielę 26 lutego 2017 r. po raz pierwszy w Oświęcimiu odbył się Bieg Pamięci Żołnierzy Wyklętych „Tropem Wilczym”. Uczestnicy biegu oddali w [...]
Antoni Kocjan, konstruktor szybowcowy i były więzień KL Auschwitz, to postać ciągle mało znana wobec jego zasług w rozwój lotnictwa i rozpracowanie wywiadowcze podczas drugiej wojny światowej niemieckiej broni rakietowej . Zobacz film: Antoni Kocjan – olkuszanin, który wygrał wojnę Kolejną z podejmowanych w Olkuszu inicjatyw służących popularyzacji Jego życia i dokonań jest wystawa, zatytułowana [...]
Marek Księżarczyk jest rodowitym oświęcimianinem i prezesem Oddziału Miejskiego Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem w Oświęcimiu. Jego dziadek był więźniem KL Auschwitz, który wprawdzie przeżył obozowy koszmar, lecz schorowany zmarł wkrótce po wojnie. Zobacz: Znalezisko ze strychu Oświęcimski historyk – amator od ponad dwudziestu pięciu lat wraz z rodziną mieszka w jednym z budynków, które w latach wojny [...]
Siedemdziesiąt pięć lat temu, 14 lutego 1942 roku, Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski polecił przekształcić Związek Walki Zbrojnej w Armię Krajową. Wydanie rozkazu o powstaniu AK było spowodowane koniecznością scalenia polskich konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i podporządkowania ich emigracyjnemu rządowi RP w Londynie. Pięć lat temu premier Beata Szydło, wówczas wiceprezes PiS, na ten temat tak [...]
Siedemdziesiąt cztery lata temu, 9 lutego 1943 roku, oddział Hryhorija Perehijniaka „Dowbeszki-Korobki”, który stanowił pierwszą sotnię Ukraińskiej Armii Powstańczej (UPA), wymordował w kolonii Parośla I na Wołyniu polskich mieszkańców tej miejscowości, zabijając ponad 150 osób, w tym dzieci i niemowlęta. Zobacz: Kim był Hryhoryj Perehijniak? Była to pierwsza masowa zbrodnia dokonana na kresowych Polakach przez [...]
Dokument o Yakovie (Jakubie) Kozalczyku, który był strażnikiem w Bloku Śmierci i żydowskim kapo w KL Auschwitz. Wykonywał bez sprzeciwu polecenia esesmanów, jednocześnie starał się pomagać więźniom. Był też bardzo znanym siłaczem, który występował na całym świecie. Jego serce nie wytrzymało oskarżeń o kolaborację z nazistami. W wieku 53 lat – mieszkając już w Izraelu, popełnił [...]
Z głębokim smutkiem przyjąłem wiadomość, że 28 stycznia 2017 roku zmarł Kazimierz Czarnecki – Honorowy Obywatel Olkusza. Miał 94 lata. Uroczystości pogrzebowe odbyły się na cmentarzu w Olkuszu 3 lutego 2017 roku. Z panem Kazimierzem Czarneckim współpracowałem przy budowie pomnika na Starym Cmentarzu w Olkuszu. Pomnik ten, odsłonięty 12 czerwca 2005 roku, poświęcony jest mieszkańcom [...]
W 1967 roku nieżyjący już dzisiaj reżyser Andrzej Brzozowski zrealizował piętnastominutowy film dokumentalny, zatytułowany „Archeologia”. Jest to film o najbardziej współczesnej i oskarżającej archeologii, przedstawiający relację z prac wykopaliskowych ekipy archeologicznej z Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN w Warszawie na terenie krematorium III w byłym obozie koncentracyjnym i miejscu masowej zagłady Auschwitz II-Birkenau. Większość znalezionych wówczas rzeczy [...]
Wyzwolenie KL Auschwitz 27.01.1945 r. 72. rocznica wyzwolenia KL Auschwitz 27.01.2017 r. Szkoła Podstawowa w Brzezince w nowym budynku została oddana do użytku w 1968 roku, przyjmując imię Pomnik Dzieci Więźniów Oświęcimia. W dniu 26 stycznia 2017 roku kolejny już raz nauczyciele i uczniowie uroczyście obchodzili Święto Patrona Szkoły. Wśród zaproszonych gości, którzy przybyli [...]
Zobacz także: Znalezisko ze strychu – dokumenty dotyczące KL Auschwitz Na starym cmentarzu w Polance Wielkiej na Ziemi Oświęcimskiej znajduje się nagrobek dwóch więźniów KL Auschwitz zastrzelonych podczas ucieczki z obozu w 1943 roku. Nagrobek był pierwotnie tylko w formie kamienia piaskowego, później powstało upamiętnienie, które widoczne jest na powyższym zdjęciu. Sądząc po wyglądzie to [...]
Zobacz: Pamięć w Ojcowie o powstańcach z 1863 roku Wspomnienia Józefa Cyry z Przybysławic koło Ojcowa Pogodne i ciepłe popołudnie 27 września 1941 r. zapisało się smutno w historii wsi Przybysławice, gmina Minoga, obecnie gmina Skała. Tego popołudnia, kiedy słońce już mocno pochyliło się ku zachodowi, na drodze prowadzącej do Przybysławic pojawiło się dwóch nieznanych [...]
Marek Księżarczyk, prezes Oddziału Miejskiego Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem w Oświęcimiu, kilka lat temu zupełnie przypadkowo spotkał swojego znajomego, z którego ojcem przez wiele lat pracował w Walcowni Metali w Oświęcimiu. Ten, znając jego zainteresowania historią KL Auschwitz, poinformował go, że jeden z mieszkańców Oświęcimia w trakcie remontu swojego domu, którego właścicielem stał się dopiero wiele [...]
Znany malarz Artur Grottger, który zamierzał brać udział w powstaniu styczniowym, ale ostatecznie nie zdecydował się na uczestnictwo w walce ze względu na stan zdrowia, przez pewien czas mieszkał na Ziemi Oświęcimskiej, gdzie w Porębie Wielkiej w 1866 roku pracował nad jednym z cykli swoich powstańczych rysunków, zatytułowanych „Wojna”. Sto pięćdziesiąt cztery lata temu noc z 22 [...]
Rotmistrz Witold Pilecki, twórca konspiracji wojskowej w KL Auschwitz, w swoim powojennym raporcie z 1945 roku napisał, że dopiero w obozie doczekał takiej chwili, o której na wolności przed wojną mógł tylko pomarzyć: Nareszcie doczekałem się momentu, o którym kiedyś można było tylko marzyć – zorganizowaliśmy komórkę polityczną naszej organizacji, gdzie bardzo zgodnie współpracowali koledzy, [...]
